Voor u begint

• U mag het werk alleen uitvoeren als u aantoonbaar bent geïnstrueerd over de risico’s van werken in verontreinigde bodem in storingssituaties.
• Zorg dat u beschikt over de juiste PBM’s: een het gehele lichaam bedekkende overall, veiligheidslaarzen of hoge veiligheidsschoenen en handschoenen (alle geschikt voor de uit te voeren werkzaamheden).
• Zorg voor een afgezette werkplek (b.v. met bouwhek, afzethek, skigaas).

Tijdens het werk

• Naast benzeen, kan de bodem ook verontreinigd zijn met andere gevaarlijke stoffen.
• Voer de graafwerkzaamheden zorgvuldig uit en let op afwijkende omstandigheden zoals verkleuringen of geur.
• Beperk de blootstelling aan mogelijk verontreinigde bodem door:
  • Bij reparatie van gaslekken altijd de volgende gedragsregels (standaard basishygiënische maatregelen) na te leven:
  • Niet roken, eten en drinken tijdens de werkzaamheden.
  • Was uw handen, armen en gelaat met water en zeep bij verlaten werkplek en bij pauze.
  • Voorkom verontreiniging buiten de werkplek, o.a. de plek waar de pauze gehouden wordt. Bij pauzes o.a. de overall en vuil schoeisel uitdoen.
  • Reinig schoeisel en gereedschap.
  • Voorkom stofvorming door grond vochtig te houden.
  • Gebruik te maken van minimaal een het gehele lichaam bedekkende overall, veiligheidslaarzen of hoge veiligheidsschoenen en handschoenen (geschikt voor de uit te voeren werkzaamheden)
• Bij twijfel over, of afwijkingen in, de bodemkwaliteit of bij onwel worden (hoofdpijn, misselijkheid, tinteling op de tong, huiduitslag, duizeligheid): staak de werkzaamheden en bel de werkverantwoordelijke/leidinggevende. U kunt verontreinigde bodem herkennen aan:
  • Vreemde geuren en kleuren;
  • Bodemvreemde materialen zoals asbest, puin, asfalt en afval;
  • Aanwezigheid van drijflagen (olie);
  • Aantasting van bestaande kabels en leidingen;
  • Aanwezigheid van verpakkingen van chemische stoffen;
  • Geheel of gedeeltelijk afgestorven begroeiing;
  • Of als u weet dat er bodem verontreinigende activiteiten hebben plaatsgevonden op de locatie.
• In geval van deze afwijkingen kan uw leidinggevende of de werkverantwoordelijke indien nodig de deskundige raadplegen (b.v. achtervang/calamiteitendienst/veiligheids- of milieudeskundige).  De deskundige kan maatwerkmaatregelen vaststellen of adviseren de werkzaamheden te staken. Indien het werk wordt voortgezet, hanteer dan de aangegeven aanvullende PBM.

Na afloop van het werk en bij onderbreking van het werk

• Voorkom verontreiniging buiten de werkplek, o.a. de plek waar de pauze gehouden wordt. Bij pauzes o.a. de overall en vuile schoeisel uitdoen.
• Was bij pauzes en bij het verlaten van de werkplek uw handen, armen en gelaat met water en zeep.
• Trek na afloop persoonlijke beschermingsmiddelen (overall en handschoenen) uit, maak gereedschap, materieel en laarzen goed schoon van aanhangend vuil met zachte borstel en/of water.
• Het reinigen van de overalls moet door de werkgever worden verzorgd (het is niet toegestaan om de overalls thuis te wassen).

In de werkvoorbereiding (werkvoorbereider/engineer/werkverantwoordelijke)

• Als de reparatie van het gaslek planbaar is (Niet Urgente Storing – NUS), kan benzeen in het bodemonderzoek worden betrokken. Deel de resultaten met de uitvoerenden.
• Standaard wordt uitgegaan van veiligheidsklasse Zwart-Vluchtig met het maatregelenpakket (zie toelichting voor deskundigen) bestaande uit:
  • Het altijd hanteren van de standaard basishygiënische maatregelen;
  • Het gebruik van minimaal geheel lichaam bedekkende overall, veiligheidslaarzen of hoge veiligheidsschoenen en handschoenen (geschikt voor de uit te voeren werkzaamheden);
  • Deskundige achtervang (b.v. calamiteitendienst, veiligheidskundige, arbeidshygiënist of milieudeskundige) bij twijfel of afwijkingen.

Tijdens het werk (werkverantwoordelijke/leidinggevende)

• Zorg ervoor dat medewerkers in uitvoering een basistraining ‘verontreinigde bodem’ hebben gevolgd:
  • (ingaan op specifieke taken voor uitvoering. Hierin moeten minimaal de volgende onderwerpen zijn behandeld: waarnemen van risico-verhogende bodemvreemde bestanddelen, weten hoe te handelen bij calamiteiten, regels ten aanzien van het herstellen van verschillende bodemlagen, inzicht in verantwoordelijkheden van de betrokken partijen, gezondheidsrisico’s bij werken in verontreinigde grond, indeling in veiligheidsklassen, blootstellingsroutes, uitvoeringsmaatregelen en elkaar aanspreken. De basistraining wordt minimaal 1 x per 5 jaar verzorgd (tijdsindicatie 4 uur).
• Bespreek met de betrokken medewerkers regelmatig het thema verontreinigde bodem in bijvoorbeeld toolboxen (1x per jaar).
• Zorg ervoor dat de medewerkers beschikken over de juiste middelen zoals hoge schoenen, laarzen, geschikte bedrijfskleding, handschoenen.
• Zorg ervoor dat de medewerkers die gaslekken repareren, medisch geschikt zijn (bijv. GPO). Medische keuring (type A en/of B) met een frequentie die wordt vastgesteld door de bedrijfsarts.
• Geef het goede voorbeeld ten aanzien van de gedragsregels en neem barrières weg die een goede uitvoering ten aanzien van verontreinigde bodem in de weg staan.
• Neem afwijkingen en signalen van medewerkers serieus en laat deze altijd onderzoeken.
• Biedt een sociaal veilige omgeving waarin medewerkers hun zorgen kunnen uiten ten aanzien van verontreinigde bodem.

Aanleiding

In september 2018 heeft Netbeheer Nederland vastgesteld dat gaslekken kunnen leiden tot sterk verhoogde concentraties van benzeen in de grond. In de afgelopen periode is veel onderzoek uitgevoerd naar aard, omvang en verspreiding van bodemverontreiniging (zie bijlage 1) en hieraan gekoppelde risico’s. Eén van de onderzochte risico’s is de blootstelling van gasmonteurs aan benzeen bij het gaslekherstel in een met benzeen verontreinigde in de bodem.

Beoordeling blootstelling via inhalatie van gasmonteurs (zie bijlage 2)

In november 2018 (RPS 18100061RAH 9 november 2018) en mei 2019 (RPS 19040093RAH  16 juli 2019) is de blootstelling via inhalatie gemeten met PAS-metingen (Personal Air Sampling). Uit dit onderzoek blijkt dat de gemiddelde blootstelling van een gasmonteur via inhalatie op ca. 10 % van de grenswaarde (0.2 ppm) zit. De maximaal gemeten blootstelling bedraagt 26% van de grenswaarde. De PAS-metingen zijn uitgevoerd op locaties waarvan bekend was dat deze sterk verontreinigd zijn met benzeen in de grond. De beoordeelde blootstelling via inhalatie betreft een worst-case benadering.

Naast de gasmonteurs zijn ook metingen verricht bij kraanmachinisten/grondwerkers. De blootstelling aan benzeen bij deze groepen is lager dan de blootstelling aan benzeen bij gasmonteurs.

Blootstelling gasmonteurs anders dan inhalatie (zie bijlage 2)

Benzeen kan via 3 routes in het lichaam komen: 1) via inhalatie, 2) via de huid en 3) via inslikken. Om de totale blootstelling van benzeen voor een gasmonteur te bepalen zijn, naast de PAS-metingen in mei 2019, ook metingen verricht via biologische monitoring. Hiervoor zijn urinemonsters aan het begin en aan het einde van de werkdag verzameld en geanalyseerd. De monteurs hebben tijdens het gaslekherstel de standaard maatregelen gebruikt bestaande uit de gasoverall en handschoenen. Uit de biologische monitoring blijkt dat de totale blootstelling aan benzeen in voldoende mate wordt beheerst. De gemeten waarde ligt rond de detectielimiet (max. 1 μmol/mol creat).

Interpretatie wettelijk kader in relatie tot onderzoeksresultaten blootstellingsonderzoeken (bijlage 3)

Op basis van de resultaten uit het bloostellingsonderzoek en het advies inzake het te nemen maatregelenpakket wordt invulling gegeven aan het wettelijk kader inzake gevaarlijke stoffen. De grenswaarde en de drempelwaarde voor benzeen wordt bij dit type werkzaamheden niet overschreden (gemiddeld ca. 10% van grenswaarde). Hierdoor is geen noodzaak voor het onverwijld nemen van aanvullende maatregelen.

Uiteraard blijft altijd het streven van kracht om de blootstelling aan benzeen zo laag als mogelijk te houden en te maken. Aan deze doelstelling wordt door de netbeheerders invulling gegeven door het hanteren van de basishygiënische maatregelen en standaard PBM’s (overall en handschoenen), het inregelen van een herhaling van PAS-metingen en/of biologische monitoring binnen 36 maanden, het continueren van onderzoek naar het voorkomen of beperken van benzeen in bodem ten gevolge van gaslekken, het monitoren van benzeenconcentraties in aardgas én het op basis van deze informatie bijstellen van maatregelen.

Bijlage 1 bij ‘Toelichting voor deskundigen bij reparatie gaslekken’.

Bijlage 2 bij ‘Toelichting voor deskundigen bij reparatie gaslekken’

Bijlage 3 bij ‘Toelichting voor deskundigen bij reparatie gaslekken’