5. Bedieningshandelingen

Dit artikel behandelt de regels die gelden voor bedieningshandelingen.

5.1 Algemeen

Voor alle bedieningshandelingen in het elektriciteitsvoorzieningsysteem moet een opdracht worden gegeven. Een ploegleider mag alleen opdrachten geven die binnen de aan hem gegeven opdracht vallen.

Aanwijzingen

• Voor het uitvoeren van bedieningshandelingen is een HS- of MS-aanwijzing vereist (zie artikel 3.6).
• HS- en MS-bedieningshandelingen in de nabijheid van onvoldoende geïsoleerde HS- en MS- installaties moeten altijd met 2 personen gebeuren (Arbobesluit); de assisterende persoon moet minimaal een VP-aanwijzing hebben. Zie ook bijlage 19.
• Overige HS- en MS-bedieningshandelingen mogen door één persoon met de juiste aanwijzing uitgevoerd worden.

Manieren van bediening

• Te onderscheiden zijn 3 manieren van bediening:
• verrebediening: bediening vanuit een bedrijfsvoeringscentrum;
• afstandbediening: bediening vanuit een centraal punt in het HS- of MS- station;
• lokale bediening: bediening op de component of op het veld.

5.2 Bedieningshandelingen en het meldpunt Bij de uitvoering van bedieningshandelingen speelt het meldpunt een centrale rol.

5.2.1 Algemeen

Bedieningshandelingen kunnen op zich zelf staan zoals bedieningshandelingen ten behoeve van belastingverschuiving; ze kunnen ook nodig zijn voor andere activiteiten, zoals werkzaamheden. Bij HS- en MS-bedieningshandelingen is opdracht direct vóóraf van een BD nodig; ook is melding direct na afloop nodig. Dit geldt zowel bij schriftelijke als mondelinge bedieningsplannen.

Meldpunt

• Er moet minstens één meldpunt zijn ingericht om het proces te waarborgen. Bij MS en HS wordt het meldpunt ook vaak bedrijfsvoeringcentrum genoemd. Een meldpunt wordt gevormd door één of meer BD’n.
• Het meldpunt geeft opdrachten en/of toestemming voor bedieningshandelingen. Toestemming geven moet worden gezien als het geven van een opdracht.
• Het meldpunt verwerkt alle meldingen die het ontvangt en geeft, zodat de actuele situatie is geregistreerd.

5.2.2 Bemensing meldpunt

Het meldpunt wordt gevormd door één of meer BD’n, zo nodig samen met één of meer assistenten. Deze assistenten hoeven geen aanwijzing te hebben, maar werken wel onder verantwoordelijkheid van een BD.

Alleen een BD mag de volgende activiteiten uitvoeren:
– een opdracht geven voor bedieningshandelingen.

5.2.3 Opdracht, toestemming en melding

Er zijn regels voor opdracht (toestemming) en melding voor de verschillende bedieningshandelingen.

Bedieningshandelingen:

• direct vooraf is opdracht (toestemming) nodig;
• direct na afloop is melding nodig.

Deze regels zijn onafhankelijk van hoe de opdracht is gegeven. Ze gelden dus ook bij een raam opdracht, directe opdracht en bij een mondelinge opdracht.

5.3 Onderbreking en wijziging bij de uitvoering

Onderbreking van de uitvoering

Een bedieningsplan moet in de regel zonder onnodige onderbrekingen worden uitgevoerd. Onnodige onderbrekingen kunnen optreden als:

• het bedieningsplan moet worden gewijzigd, zie hiervoor onderstaande alinea “wijzigingen van een bedieningsplan”;
• een medewerker of een systeem tijdelijk niet beschikbaar is. Bij onderbrekingen geldt de volgende regel:
  • de uitvoering van het bedieningsplan mag pas worden vervolgd als de actuele netconfiguratie (bedieningssituatie) exact bekend is bij de OIV, BD en de WV. Zij moeten daarover vooraf met elkaar gecommuniceerd hebben.

Wijzigen van een bedieningsplan

Er kunnen situaties zijn waarbij er een zwaarwegende reden is om af te wijken van de inhoud of de volgorde van het bedieningsplan. Zwaarwegende redenen kunnen zijn: een calamiteit, het voorkomen van een calamiteit, of een (onverwachte) veiligheidstechnische of verkeerstechnische situatie. In zulke gevallen gelden de volgende regels:

• De uitvoering van het bedieningsplan wordt gestaakt.
• Er wordt direct contact opgenomen met het meldpunt (BD).
• Er wordt een nieuw bedieningsplan gemaakt of afgesproken.
• OIV, BD en WV moeten instemmen met de voorgenomen wijziging.
• OIV, BD en WV leggen het bedieningsplan schriftelijk vast.
• OIV, BD en WV zijn exact op de hoogte van de actuele bedieningssituatie. Ze hebben daarover met elkaar gecommuniceerd.
• Pas dan mag het nieuwe bedieningsplan uitgevoerd worden.

5.4 Elkaar beïnvloedende infrastructuren

Op het grensvlak tussen twee verschillende infrastructuren is vaak sprake van onderlinge beïnvloeding. Als die infrastructuren door verschillende (O)IV’n worden beheerd, is overleg nodig tussen beide (O)IV’n bij een situatiewijziging in één van de infrastructuren.
Het bedienen, veiligstellen en veilig werken aan componenten in beheergrensoverschrijdende verbindingen is nader uitgewerkt in artikel 9.

5.5 Voorwaarden en gedragsregels bij bediening

Wie HS/MS-bedieningshandelingen uitvoert, moet zich houden aan voorwaarden en gedragsregels.

Algemene voorwaarden

• De netsituatie moet zijn vastgesteld aan de hand van tekeningen, schakelschema’s (displays in het meldpunt/bedrijfsvoeringcentrum) en/of opschriften.
• De BD moet beschikken over een goedgekeurd bedieningsplan. Bij afstandsbediening en lokale bediening moet dit bedieningsplan ook ter plekke zijn. In storingssituaties mag een mondeling bedieningsplan worden toegepast.
• Als in één keten (netschakel) meerdere WV’n en PL’s werkzaam zijn heeft één van die WV’n de coördinerende taak richting BD wat betreft de bedieningshandelingen.
• Een MS-bedieningsplan en een LS-bedieningsplan moeten naar elkaar verwijzen als er MS- bedieningshandelingen worden uitgevoerd in combinatie met LS-bedieningshandelingen. De BD-LS moet hierbij betrokken worden en toestemming geven.
• MS-bedieningshandelingen in open systemen (lokale bediening) moeten door twee personen worden uitgevoerd: minimaal een AVP samen met een VP.
• HS-bedieningshandelingen in open systemen (lokale bediening) moeten door twee personen worden uitgevoerd: minimaal een AVP samen met een VP.
• Bij lokale bediening moeten PBM’s gebruikt worden:

o vlamvertragende veiligheidskleding;
o veiligheidsschoeisel;
o hogezichtbaarheidskleding, waar nodig;
0 helm, waar nodig.

Bedienings-technische voorwaarden

• Zowel vóór als ná de bedieningshandeling moet de aan- of afwezigheid van spanning worden vastgesteld;
• Bij koppelen of ring sluiten moet er fase-gelijkheid zijn; als er mechanische onderbrekingen in het elektriciteitsvoorzieningsysteem zijn geweest moet fase-gelijkheid eerst via een meting worden vastgesteld.

Voorwaarden voor opdracht, uitvoering en melding

• • De BD voert de bediening uit van alle componenten die verrebedienbaar zijn. Hij doet dit pas nadat hij contact heeft opgenomen met personeel dat eventueel ter plaatse aanwezig is.
  • Een medewerker ‘in het veld’ bedient componenten waarbij verre bediening niet mogelijk is. Het kan hierbij gaan om afstandsbediening en lokale bediening. De medewerker neemt vóór de start van het bedieningsplan contact op met de BD. Na afloop meldt hij de bedieningshandeling gereed bij de BD.
  • De medewerker ‘in het veld’:

o controleert vóór elke bedieningshandeling of het juiste netdeel is bepaald.

o controleert of de schakeltoestand overeenkomt met het bedieningsplan. Bij afwijkingen mag hij niet starten met de bedieningshandelingen, maar moet hij contact opnemen met de BD.

Uit bedrijf nemen

• De BD voert het bedieningsplan uit of laat het in zijn opdracht uitvoeren.
• Indien nodig schakelt de BD in de HS, als onderdeel van het bedieningsplan, de eerste aarding(en) in als deze verrebedienbaar zijn; deze “eerste aarding(en)” zijn de aardingen aan beide zijden van een HS-kabel of HS-lijn, of de aarding bij een HS-transformator.
• De BD meldt het bedieningsplan gereed aan de WV als de WV aansluitend vervolgacties uit moet voeren. Specifieke aandacht wordt hierbij besteed aan de reeds aangebrachte “eerste aarding(en)”. De BD draagt het netdeel vervolgens over aan de WV.
• De WV voert vervolgens het werkplan uit of laat het uitvoeren (inclusief het nemen van veiligheidsmaatregelen).
• Indien nodig brengt de BD, in opdracht van de WV, blokkeringen aan in het systeem SCADA/EMS.
• Indien nodig blokkeert de BD de Snelle Weder Inschakeling (SWI) van naastliggende circuit(s), in opdracht van de WV.
• Indien nodig schakelt de BD, in opdracht van de WV, overige aarding(en) in als deze verrebedienbaar zijn.
• Zie ook de flowchart in de bijlage 10 en 11a.In bedrijf nemen
  • De WV laat de werkplek ontruimen en controleert dat (of laat dat controleren).
  • De WV laat de in zijn opdracht genomen veiligheidsmaatregelen verwijderen.
  • De WV meldt aan de BD dat het werkplan gereed is en dat de werkplek is ontruimd.
  • Indien relevant deblokkeert de BD de Snelle Weder Inschakeling (SWI) van naastliggende circuit(s), in opdracht van de WV.
  • Indien relevant verwijdert de BD, in opdracht van de WV, de blokkeringen in het systeem SCADA/EMS.
  • Indien relevant schakelt de BD, in opdracht van de WV, aarding(en) uit als deze verrebedienbaar zijn; dit is exclusief de aarding(en) die eerder via verrebediening door de BD, als onderdeel van het bedieningsplan, zijn aangebracht {de z.g. “eerste aarding(en)”}.
  • De WV draagt het netdeel over aan de BD; specifieke aandacht wordt hierbij besteed aan de nog aanwezige z.g. “eerste aarding(en)”.
  • De BD schakelt, als onderdeel van het bedieningsplan, via verrebediening de nog aanwezige “eerste aarding(en)” uit.
  • De BD voert de rest van het bedieningsplan uit.
  •  Zie ook de flowchart in de bijlage 11b.
  • Bovenstaande geldt ook bij het weer inschakelen na een storing tenzij:
    • er geen overdracht naar een WV heeft plaats gevonden, en
    • de foutlokatie is eenduidig vastgesteld en,
    • er geen elektrotechnische werkzaamheden (hieronder vallen ook metingen) worden  of zijn verricht.

In dat geval mag een netdeel weer door de BD (of in opdracht van de BD) in bedrijf worden genomen, zonder dat hier een WV bij betrokken is (geweest).

5.6 Bedieningshandelingen buiten de schakelfout- beveiliging om

In bepaalde situaties kunnen bedieningshandelingen nodig zijn die buiten de schakelfoutbeveiliging om moeten plaatsvinden.

Noot: het bedienen van componenten buiten de schakelfoutbeveiliging om nadat volledige scheiding is bereikt valt onder 6.12

Voor deze bedieningshandelingen gelden de volgende regels:

• Het bedieningsplan benoemt de bedieningshandelingen die nodig zijn om de installatie (of een deel ervan) vrij te maken van bedrijfsspanning.
• Bij uitvoering moet de WV ter plaatse zijn en blijven.
• Het bedrijfsvoeringscentrum (BD) moet op de hoogte worden gebracht.
• Voor deze werkzaamheden is een (door de OIV) goedgekeurde opdracht (GO) nodig die verstrekt is door minimaal een WV TR(-stations).
• De uitvoering moet worden gedaan door twee personen: minimaal een AVP-TR of AVP-TR  service samen met minimaal een VP-TR.